Crus van Champagne
Je staat in Hautvillers, boven de Marne-vallei, tussen de rijen pinot noir, meunier en chardonnay. Links de abdij waar Dom Pérignon werkte; beneden de daken van Premier Cru-dorpen als Cumières en Dizy. Het is geen toeval dat dit landschap UNESCO-werelderfgoed is: hier ontwikkelde Champagne zich van stille wine tot sparkling wine volgens de traditionele methode.
Wat is een “cru” in Champagne?
In Champagne betekent cru: dorp (village), niet een afzonderlijk perceel zoals in Bourgogne. De historische Échelle des Crus koppelde dorpen aan een percentage voor druivenprijzen (80–89% = “autres crus”, 90–99% = Premier Cru, 100% = Grand Cru). De termen Grand Cru en Premier Cru werden in 1952 officieel geïntroduceerd; de prijsschaal is in 2010 afgeschaft door de INAO, maar de benamingen bleven toegestaan.
Hoe werkt Grand Cru / Premier Cru op het etiket?
Een Champagne mag Grand Cru heten als 100% van de druiven uit de 17 Grand-Cru-dorpen komt. Premier Cru mag alleen als alle druiven uit Premier-Cru-dorpen komen. Deze vermeldingen zeggen iets over herkomst (het village), niet over stijl; kwaliteit blijft afhankelijk van assemblage (bijv. blanc de blancs, blanc de noirs, rosé), millésime en dosage (van Brut Nature tot Doux).
Waar liggen de crus?
De AOC omvat ca. 34.000 ha verdeeld over ~320 dorpen (crus). Officieel spreekt het Comité Champagne van vier hoofdgebieden, Montagne de Reims, Vallée de la Marne, Côte des Blancs en Côte des Bar, waarbij Côte de Sézanne vaak als uitloper van de Côte des Blancs wordt gezien. In het noorden domineert pinot noir op de Montagne; langs de Marne blinkt meunier uit; op de Côte des Blancs voert chardonnay de toon; in de Aube/Côte des Bar proef je de kalk van het Kimmeridgien sterker terug.
Overzicht (kort):
- Montagne de Reims – vooral pinot noir (o.a. Bouzy, Ambonnay, Verzenay).
- Vallée de la Marne – meer meunier (o.a. Cumières, Dizy, Mareuil-sur-Aÿ).
- Côte des Blancs / Sézanne – chardonnay (o.a. Avize, Le Mesnil-sur-Oger, Vertus).
- Aube / Côte des Bar – veel pinot noir op Kimmeridgische kalk.
Alle 17 Grand-Cru-dorpen
Ambonnay; Avize; Aÿ; Beaumont-sur-Vesle; Bouzy; Chouilly; Cramant; Louvois; Mailly-Champagne; Le Mesnil-sur-Oger; Oger; Oiry; Puisieulx; Sillery; Tours-sur-Marne; Verzenay; Verzy.
Premier-Cru-dorpen
Er zijn 42 erkende Premier-Cru-dorpen. Bekende namen die jij ook noemde (en die je veel op etiketten ziet), gegroepeerd per zone:
- Montagne de Reims & omgeving: Bezannes, Billy-le-Grand, Chamery, Chigny-les-Roses, Cormontreuil, Coulommes-la-Montagne, Écueil, Jouy-lès-Reims, Ludes, Les Mesneux, Montbré, Pargny-lès-Reims, Rilly-la-Montagne, Sacy, Sermiers, Taissy, Tauxières (historische benaming), Trépail, Trois-Puits, Vaudemange, Villers-Allerand, Villers-aux-Nœuds, Villers-Marmery, Vrigny, Ville-Dommange.
- Grande Vallée de la Marne / Epernay: Hautvillers, Dizy, Cumières, Mareuil-sur-Aÿ, Mutigny, Avenay-Val-d’Or, Bisseuil, Champillon, Pierry.
- Côte des Blancs & Sézanne: Cuis, Grauves, Vertus (incl. Bergères-lès-Vertus), Grauves, Voipreux, Villeneuve-Renneville, Étréchy.
Hautvillers: Premier Cru & “geboorteplaats” van Champagne
De abdij van Hautvillers speelde in de 17e–18e eeuw een sleutelrol in de stap van stil naar sprankelend; daarom maakt het dorp deel uit van het UNESCO-goed “Coteaux, Maisons et Caves de Champagne” (met o.a. Hautvillers, Aÿ/Mareuil en de Avenue de Champagne in Épernay). Dom Pérignon was hier keldermeester; zijn bijdragen lagen vooral in assemblage en kwaliteitsbewaking, niet in het “uitvinden” van bubbels in één klap.
Zo lees je stijl & zo combineer je
Zie je “blanc de blancs”, dan is het 100% chardonnay; “blanc de noirs” is van pinot noir en/of meunier; Brut Nature t/m Doux geeft de zoetheid/dosage aan. Voor wijn-spijs kun je kiezen voor harmonie (bijvoorbeeld zachte brut bij romige texturen) of contrast (zilt en fris naast romig of vet), kies wat het gerecht nodig heeft. Bij wijn proeven helpen een tulpvormig glas en de juiste serveertemperatuur (. Voor regionale wijn-spijs kun je denken aan andouillette, ham van Reims of biscuit rose met Demi-Sec . Overweeg bij kalkrijke bodems eens wat komt kijken bij een wijngaard aanleggen; en verdiep je in harmonie van wijn-spijs of juist de kunst van contrast.
FAQ
-
Wat betekent ‘cru’ in Champagne precies?
Een cru is in Champagne een wijnbouwgemeente (village). De streek telt 319 crus, verspreid over vijf departementen. Je moet het dus niet verwarren met een perceel of lieu-dit.
-
Hoeveel Grand Cru en Premier Cru dorpen zijn er, en wanneer mag dat op het etiket?
Er zijn 17 dorpen met Grand Cru-status en 42 met Premier Cru-status. “Grand/Premier Cru” op het etiket mag alleen als alle druiven uit respectievelijk die geclassificeerde dorpen komen.
-
Bestaat de Échelle des Crus (de dorpen-percentages) nog?
Nee. De historische prijsschaal werd in 2010 door de INAO afgeschaft. De benamingen Grand Cru en Premier Cru bleven wél toegestaan voor de dorpen die die status al hadden.
-
Zegt ‘Grand Cru’ iets over stijl of zoetheid (Brut, Extra Brut, Sec, enz.)?
Nee. Grand/Premier Cru zegt iets over herkomst (het village), niet over stijl of dosage. De zoetheidsaanduidingen zijn apart geregeld: Brut Nature (0–3 g/l), Extra Brut (0–6), Brut (<12), Extra-Dry (12–17), Sec (17–32), Demi-Sec (32–50), Doux (>50). Tip: proef bewust, glaswerk en serveertemperatuur helpen bij wijn proeven.
-
Wat is Ratafia champenois, en hoort het bij de crus?
Ratafia champenois is géén Champagne, maar een mistelle: most uit de Champagne wordt versterkt met alcohol van wijn-oorsprong; het heeft een beschermde geografische aanduiding en voorgeschreven rijping (min. 10 maanden of 3 jaar op hout voor rijpingsvermelding). Heerlijk als aperitief of bij kaas/dessert, denk aan wijn-spijs combinaties. Het staat los van de cru-indeling.
